New-Những điều cần biết về biến thể Omicron đang làm WHO lo ngại

“Chúng ta chưa biết gì nhiều về biến thể này. Những gì chúng ta biết là nó với một số lượng bao la to những đột biến, và rằng lúc với nhiều đột biến như thế, nó với thể với tác động bao la to tới biểu hiện của virus” – trích lời TS. Maria Van Kerkhove, Giám đốc Kỹ thuật của WHO phát biểu trong buổi livestream trên những kênh truyền thông của tổ chức này. 

Chỉ mới 15 ngày từ lần thứ 1 biến thể B.một.một.529 (biến thể Omicron) được ghi nhận qua giải trình tự gen, chúng ta đã thấy biến thể này lan bao la bao la to trên châu Phi, đẩy số ca tăng thời gian nhanh tới kỷ lục và làm mang lại tất cả những nhà khoa học trên thế giới phải quan ngại vì mức độ nguy hiểm.

WHO cũng đã phải triệu tập một cuộc họp khẩn cấp vào ngày thứ sáu, 26/11 nhằm thảo luận trực tiếp về biến thể này. Trong bài viết sau đây, chúng ta tiếp tục tìm hiểu xem vì sao biến thể B.một.một.529 đáng quan ngại tới như vậy, và liệu chúng ta với thể làm gì nhằm ngăn chặn sự xuất hiện và lan bao la bao la to của chúng trên Việt Nam.

Nguồn ảnh: Brain Light/Alarmy

những đột biến trên biến thể B.một.một.529 và ảnh hưởng của chúng

những nhà khoa học trên Nam Phi đã phát hiện được bao la 30 đột biến khác nhau trên protein gai, phần gắn nó với những tế bào của cơ thể, của virus. Danh sách những đột biến được ghi nhận (với thể chưa hoàn tất) gồm:

Đột biến bảo tồn trên gai (Conserved Spike mutations): A67V, Δ69-70, T95I, G142D/Δ143-145, Δ211/L212I, ins214EPE, G339D, S371L, S373P, S375F, K417N, N440K, G446S, S477N, T478K, E484A, Q493K, G496S, Q498R, N501Y, Y505H, T547K, D614G, H655Y, N679K, P681H, N764K, D796Y, N856K, Q954H, N969K, L981F;

Đột biến bảo tồn ko nằm trên gai (Conserved non-spike mutations): NSP3 – K38R, V1069I, Δ1265/L1266I, A1892T; NSP4 – T492I; NSP5 – P132H; NSP6 – Δ105-107, A189V; NSP12 – P323L; NSP14 – I42V; E – T9I; M – D3G, Q19E, A63T; N – P13L, Δ31-33, R203K, G204R.

Trong đó, rất nhiều những đột biến trên gai ko phải là đột biến thường thấy, ví dụ như N856K, Q954H, N969K hay L918F đều là những đột biến mới được ghi nhận trên chưa tới 100 mẫu bệnh phẩm trên toàn thế giới, hay những đột biến như Q493K và Y505H đã từng được thu thập từ mẫu nước thải sống New York, nhưng vẫn cực kì hiếm trên những mẫu bệnh phẩm của người (dưới 200 mẫu trên toàn thế giới). 

Những ảnh hưởng tiềm tàng của những đột biến kể trên với biểu hiện của biến chủng với thể kể tới như sau:

– Nhiều đột biến trên vùng RBD (receptor binding domain – vùng liên kết thụ thể) và NTD (N-Terminal Domain – miền đầu N) với khả năng kháng những kháng thể trung hoà (và/hoặc liệu pháp trị liệu bằng kháng thể đơn dòng);

– Cụm đột biến H655Y+N679K+P681H ngay lập tức kề với vị trí cắt của furin (furin cleavage site) với thể giúp xâm nhập tế bào hiệu quả bao la, làm tăng khả năng lây nhiễm;

– Đột biến mất nsp6 (Δ105-107), tương tự với đột biến mất trên những biến chủng Alpha, Beta, Gamma, Lambda với thể liên quan tới sự trốn tránh tập hợp miễn dịch bẩm sinh (đối kháng interferon), cũng với thể tăng lên khả năng lây nhiễm;

– những đột biến R203K+G204R sống nucleocapsid, đã được tìm thấy sống những biến chủng Alpha, Gamma và Lambda, với thể tăng lên sự lây nhiễm;

– Đột biến NSP4-T492I tương tự với đột biến ORF1b:T2163I trên chủng AY.43 trên Chile mới đây mang lại phép virus với khả năng siêu lây nhiễm.

Nhiều nhà virus học trên thế giới đồng ý rằng, nếu cả thế giới đang ko phải đối mặt với đại dịch Covid-19, chỉ riêng biến thể này với thể được định nghĩa là một dòng mới chứ ko chỉ là một biến thể đơn thuần.

Ảnh hưởng về dịch tễ

Mặc dù vẫn còn quá sớm nhằm tính toán chính xác khả năng lây truyền, chúng ta vẫn thấy được biến thể này đang lây lan rất thời gian nhanh trên Nam Phi. Chỉ trong vòng chưa đầy 2 tuần, biến thể này đã chiếm tới 75% tổng số mẫu bệnh phẩm được giải trình tự, trực tiếp xoá sổ làn sóng dịch do chủng Delta gây ra từ tháng 2/2021 tới nay. Chỉ tính riêng vào ngày 23/11, Nam Phi ghi nhận sắp 19.000 ca nhiễm, kíp 20 lần so với 3 ngày trước đó. 

Số ca nhiễm và khỏi bệnh theo ngày trên Nam Phi (Nguồn: CoronaTracker)

Một điểm lạc quan là biến thể Omicron với thể được phát hiện bởi test RT-PCR mà ko cần tới giải trình tự vì B.một.một.529 với đột biến trên gene S trên vị trí 69-70, tương tự như với biến thể Alpha. Điều đó mang lại phép tất cả những nước cùng theo dõi và chuẩn bị ngay lúc biến thể này bắt đầu xuất hiện. Đây cũng là điểm tốt vượt bậc mang lại tới nay.

Nhờ vào loại hình này, những nhà khoa học trên CERI (Viện sáng sủa chế và Ứng phó dịch bệnh Nam Phi) đã ước tính được ít nhất 90% số ca ghi nhận trên tỉnh Gauteng thuộc biến thể này, tức là sống mức bao la 1000 ca/ngày. Con số này đang ngày càng cao và tăng lên đột biến trên tất cả những trung tâm vực của Nam Phi. 

trên Tshwane (thuộc tỉnh Guateng, Nam Phi), tình hình đang trở nên tồi tệ đi thời gian nhanh thời gian nhanh lúc tỷ lệ dương tính với biến chủng mới trên tổng số mẫu tăng chóng mặt từ một% lên bao la 30% chỉ sau 2 tuần.

những biện pháp đã được thực thi

Bất chấp những ý kiến đề xuất từ WHO, những nước châu Âu và Anh vẫn áp đặt những hạn chế đi lại lên một số nước châu Phi, trong đó với Nam Phi. Trong phát biểu của mình, Giám đốc Cao uỷ Châu Âu Ursula von der Leyen đã nói “Liên minh Châu Âu, bằng việc phối hợp chặt chẽ với những quốc gia thành viên, tiếp tục đề xuất kích hoạt một cơ chế khẩn cấp nhằm ngăn chặn di dời bằng đường hàng ko từ trung tâm vực Nam Phi do biến thể mới đáng quan ngại B.một.một.529.”

Trong lúc đó, Vương quốc Anh đã đưa 6 nước gồm Nam Phi, Namibia, Lethoso, Eswatini và Zimbabwe vào danh sách đỏ, tức là từ 12h đêm thứ sáu, mọi chuyến bay từ những quốc gia này tiếp tục bị ngừng mang lại tới 4h sáng sủa nhà nhật, 28/11. Singapore cũng đã từ chối nhập cư với những khách du lịch ngắn hạn và những người với visa học tập/làm việc dài hạn với lịch sử di dời qua những nước trên trong vòng 14 ngày.

Tuy nhiên, hạn chế đi lại, dù là biện pháp cực đoan nhất, vẫn ko phải là biện pháp mang tính lâu dài. mới đây nhất, những quốc gia trên những châu lục khác nhau đã bắt đầu ghi nhận những ca nhiễm thứ 1, gồm một ca trên Vương quốc Bỉ, một ca trên Israel và 4 ca trên Hong Kong.

Vậy, chúng ta cần phải làm gì?

Trước nguy cơ xâm nhập của biến thể này vào lãnh thổ Việt Nam, chúng ta phải với những bước chuẩn bị thiệt kỹ, gồm:

– Biện pháp tạm thời: Hạn chế nhập cư với những nước với biến chủng đang lưu hành/với vị trí địa lý ngay lập tức kề, gồm: Botswana, Eswatini, Lethoso, Mozambique, Namibia, Nam Phi, Zimbabwe, Hong Kong, Bỉ, Israel. Tiếp tục theo dõi và bổ sung vào danh sách trên nếu cần thiết. Những biện pháp này nên được duy trì tới lúc chúng ta với tất cả hiểu biết về biến chủng này và ảnh hưởng tới hiệu lực hiện hành của vắc xin, hoặc tập hợp y tế đã đủ sẵn sàng đón một đợt bùng phát mới;

– Xây dựng tập hợp tầm soát những biến chủng lưu hành bằng cách giải trình tự gen hoặc thực hiện TaqPath ngẫu nhiên những mẫu bệnh phẩm được thu thập, kể cả với những mẫu bệnh phẩm trong nước hoặc nhập cư; 

– Xây dựng sách lược tiêm chủng toàn dân nhằm phủ vắc xin an toàn trong thời gian ngắn nhất, tiến tới tiêm mũi 3 mang lại những mục tiêu với nguy cơ, gồm người trên 65 tuổi, nhân viên y tế, bệnh nền, riêng biệt là những người đã tiêm 2 mũi vắc xin ngoài hai loại mARN được cấp phép.

– Củng cố tập hợp y tế tuyến hạ tầng, tăng lên năng lực lấy mẫu cũng như năng lực xét nghiệm realtime RT-PCR nhằm với thể trả kết quả trong vòng 24h từ lúc lấy mẫu;

– Thực hiện nghiêm túc thông điệp 5K

– Phát triển những loại vắc xin nhằm với thể tăng lên khả năng bảo vệ chống lại biến thể này. Về lý thuyết, sự phối hợp của nhiều đột biến trên protein gai tiếp tục làm hạn chế đáng kể hiệu lực hiện hành của những loại vắc xin hiện trên, và Delta đã mang lại chúng ta thấy điều đó. Như vậy, mặc dù ko bị vô hiệu hoá hoàn toàn, khả năng bảo vệ chúng ta khỏi biến thể này tiếp tục thấp một cách đáng kể.

Mặc dù vẫn chưa hoàn toàn hiểu hết về cơ chế cũng như tác động của biến thể này tới diễn tiến của dịch bệnh, chúng ta phải luôn cảnh giác trước mọi nguy cơ xâm nhập của biến thể này vào trung tâm đất nước, một lần nữa đặt gánh nặng khủng khiếp lên tập hợp y tế mỏng manh vẫn đang trong quá trình hồi phục.

Đối mặt với một đợt dịch gây ra do chủng Delta đã mang tới mang lại chúng ta quá nhiều tổn thất về nhân lực, vật lực, tinh thần, và chúng ta tuyệt đối ko thể nhằm điều đó xảy ra một lần nữa, xóa bỏ hoàn toàn nỗ lực tiêm chủng vắc xin trong thời gian vừa qua. 

Nguyễn Thu Anh, Ngô Hoàng Anh

(Viện Nghiên cứu vớt y khoa Woolcock Việt Nam)